Təhsildə süni intellekt (AI) artıq sadəcə fantaziya deyil. Süni intellekt və ChatGPT təhsili silkələmək üçün yalnız bir neçə ay çəkdi. Yeni texnologiyanın öyrənmə və təhsil üçün geniş təsirləri var və tələbələr tərəfindən ev tapşırığına yardım vasitəsi və ya sənədlərin yazılması üçün tam əvəzedici kimi qəbul edilmişdir.
Yeni texnologiya ənənəvi öyrənmə üçün elə bir təhlükə idi ki, New York şəhərinin dövlət məktəbləri ChatGPT-ni işə salındıqdan bir neçə həftə sonra məktəbdaxili cihazlardan qadağan etdi. Aydındır ki, generativ süni intellekt təhsildə transformasiyaya start verir və bu, yenicə başlayır. Təhsil üçün AI-yə bu baxışda biz süni intellektin əsaslarını və onun təhsilə necə təsir etdiyini müzakirə edəcəyik. Biz təhsildə AI-nın bir neçə nümunəsini təqdim edəcəyik və gələcəkdə AI-nin təhsildə rolunun necə formalaşacağını izah edəcəyik.
Süni intellekt nədir?
Süni intellekt haqqında danışarkən biz kompüterlərin və maşınların normal olaraq insan zəkasıyla əlaqəli vəzifələri yerinə yetirmək qabiliyyətini nəzərdə tuturuq.
İndiyə qədər, yəqin ki, sosial medianı fırtına ilə ələ keçirən OpenAI tərəfindən hazırlanmış AI chatbotu ChatGPT haqqında eşitmisiniz. Bəs ChatGPT tam olaraq nədir və niyə hamı bu barədə danışır? Texnologiyadan kənar insanlar üçün başa düşülən cavab budur:
“ChatGPT insan dilini təbii və insana bənzər şəkildə başa düşmək və ona cavab vermək üçün nəzərdə tutulmuş kompüter proqramıdır. Yazılı və ya danışıq dilini başa düşə və cavab verə bilən virtual köməkçi və ya chatbot kimi düşünün. O, internetdən alınan böyük bir mətn verilənlər bazasında öyrədilmişdir və o, suallara cavab vermək, dilləri tərcümə etmək və hətta yaradıcı mətn yazmaq kimi müxtəlif tapşırıqlar üçün istifadə edilə bilər. Məsələn, ondan təhsildə tələbələrin sorğularını başa düşə və cavablandıra bilən intellektual repetitorluq sistemi yaratmaq üçün və ya müştərilərə xidmətdə insanlara suallarına kömək etmək üçün istifadə edilə bilər”.
Bu günlərdə insanların çoxu süni intellekt haqqında düşünəndə ChatGPT kimi generativ süni intellekt vasitələrini düşünə bilər, lakin o, illərdir onlayn və kompüter sistemlərində pərdə arxasında işləyir.
1. Tərcümə və dil öyrənmə
AI-nin təhsildə ən birbaşa tətbiqlərindən biri tərcümə və dil öyrənməkdir. ChatGPT tərcümələri bacarıqla idarə edə bilər və tələbələrə işlərini yoxlamağa və lüğət və qrammatika kimi şeyləri öyrətməyə kömək edən dil öyrənmə vasitəsi kimi xidmət edə bilər.
ChatGPT elanından sonra məşhurluğu düşən səhmlər arasında məşhur dil öyrənmə proqramı Duolingo da var idi. İnvestorlar qorxurdular ki, Duolingo istifadəçiləri onun xidmətləri üçün ödəniş etməyi dayandıra və əvəzinə ChatGPT kimi pulsuz süni intellekt alətlərindən istifadə edə bilərlər.
2. Yazıda AI
Bəzi tələbələr ChatGPT-nin ev tapşırıqlarını almaq üçün faydalı bir vasitə ola biləcəyini artıq kəşf etsə də, AI texnologiyası yazmağı öyrənən və ya daha aydın yazmağa çalışan tələbələr üçün də bir çox faydalar təklif edir. Süni intellektə əsaslanan orfoqrafiya və qrammatika yoxlama vasitəsi olan Grammarly, yazmağa kömək etmək üçün istifadə edilən AI alətinin tanınmış nümunələrindən biridir.
ChatGPT və digər generativ süni intellekt proqramları lazım olduqda sənədləri başqa üsullarla yenidən yaza, redaktə edə və ya dəyişikliklər edə bilər. Yaradıcı yazıçılar üçün süni intellekt alətləri həm də hekayə ideyalarının, dialoqun və s. yazılmasında kömək edə bilər. Plagiat qeyri-etik olsa da, müəllimlərin tələbələrə daha yaxşı yazıçı olmağa kömək edən AI proqramlarının potensialına məhəl qoymaması səhvdir.
3. Məktəbəqədər təhsil
Həmçinin məktəbəqədər təhsil-də süni intellektin geniş çeşiddə mövcud tətbiqləri var. AI kiçik uşaqlara akademik və ya sosial bacarıqları öyrədə bilən interaktiv oyunlar və digər tədris vasitələri yaratmaq üçün istifadə edilə bilər. Bəzi tədqiqatlar göstərir ki, süni intellekt dil bacarıqlarının inkişafı da daxil olmaqla, məktəbəqədər təhsildə tədris və öyrənməni təkmilləşdirə bilər. Uşaqları süni intellekt anlayışları ilə tanış etməyə və erkən öyrənməni təkmilləşdirməyə kömək edən süni intellektlə işləyən oyuncaqlar da var.
4. Tədrisdə AI
Bir sıra işlərin süni intellekt riski altında olmasına baxmayaraq, müəllimlik onlardan biri kimi görünmür. Pandemiya məktəbdaxili öyrənmənin nə qədər dəyərli olduğunu göstərdi və məktəb şagirdlər üçün sosiallaşma kimi digər üstünlüklər də göstərdi. Bununla belə, süni intellekt texnologiyaları müəllimlərə çoxlu üstünlüklər verə bilər, onlara vaxta qənaət etməyə və enerjilərini daha dəyərli işlərə yönəltməyə kömək edir. ChatGPT kimi süni intellekt proqramlarının kömək edə biləcəyi vəzifələrə dərs planları yaratmaq, qiymət sənədləri və ev tapşırıqlarına kömək etmək, tələbələrə fərdi yardım təklif etmək və hətta dərsliklərdən videolar yaratmaq daxildir.
5. Repetitorluqda AI
AI üçün daha faydalı tətbiqlərdən biri də repetitorluqdur. Süni intellekt sinifdə öyrənməni tam əvəz etməsə də, geridə qalan və əlavə təcrübəyə ehtiyacı olan tələbələrə kömək edə bilər. Süni intellekt proqramları tələbələri istənilən mövzuda məşq edə və əlavə təhsil tələb edən sahələrə yönləndirə bilər. AI xüsusilə repetitorluq üçün faydalıdır, çünki o, fərdiləşdirilə bilər və ChatGPT kimi proqramlar istifadəçilərə tələbə üçün işləyəcək xüsusi və unikal təhsil planı hazırlamağa imkan verir. AI-nin ən uyğun olduğu siniflər arasında coğrafiya, dillər, fizika, riyaziyyat, kompüter proqramlaşdırması, kimya və s. var.
Təhsildə Süni İntellektin (AI) Təsiri
Texnologiyanın təhsilə gətirdiyi çoxsaylı üstünlüklərə baxmayaraq, onun ali təhsil müəssisələrinə təsiri ilə bağlı narahatlıqlar da var. Onlayn təhsilin yüksəlişi və internetdə təhsil resurslarının artan əlçatanlığı ilə bir çox ənənəvi universitetlər və kolleclər öz institutlarının gələcəyindən narahatdırlar. Nəticədə, bir çox ali təhsil müəssisələri sürətli texnoloji dəyişikliklərlə ayaqlaşmaq üçün köməyə ehtiyac duyurlar və rəqəmsal əsrə uyğunlaşmaq və aktual qalmaq yollarını axtarırlar.
Təhsildə AI-nin hazırkı vəziyyəti
Hazırda süni intellekt təhsildə müxtəlif yollarla, 24/7 tələbə dəstəyini təmin edən chatbotlardan tutmuş, hər bir tələbənin ehtiyaclarına uyğunlaşan fərdiləşdirilmiş öyrənmə alqoritmlərinə qədər istifadə olunur. Təhsildə süni intellektdən istifadənin bir çox faydaları olsa da, məhdudiyyətlər və problemlər həll edilməlidir. Ən böyük problemlərdən biri süni intellektlə işləyən alətlərin və platformaların sosial-iqtisadi statusundan və ya yerindən asılı olmayaraq bütün tələbələr üçün əlçatan olmasını təmin etməkdir. Bundan əlavə, bir çox pedaqoqlar süni intellektlə işləyən vasitələrin insanların qarşılıqlı əlaqəsini əvəz edə və sinifdə tədrisin keyfiyyətinə təsir edə biləcəyindən narahatdırlar. Süni intellektdən insan pedaqoqlarını əvəz edən deyil, tamamlayan şəkildə istifadə olunmasının təmin edilməsi qarşıdakı illərdə mühüm əhəmiyyət kəsb edəcək. İnternetdə onlayn təhsil və təhsil resurslarının artan əlçatanlığı ilə, sosial-iqtisadi vəziyyətindən və ya yerləşdiyi yerdən asılı olmayaraq, bütün tələbələrin bu resurslara çıxışının olmasını təmin etmək vacibdir.
Təhsildə süni intellektin potensialı
Süni intellekt (AI) təhsil haqqında düşüncə tərzimizi dəyişdirmək potensialına malikdir. Süni intellekt təhsil üçün geniş spektrli fayda təmin etmək potensialına malikdir. AI və ChatGPT akademik tədqiqatda böyük həcmdə məlumatı tez bir zamanda emal edərək və təhlil edərək, yeni kəşfləri üzə çıxararaq, fərziyyələr yarada və ədəbiyyat araşdırmalarını həyata keçirə bilər. ChatGPT rəy və təkliflər verməklə tədqiqatçılara məqalələr yazmaqda kömək edə bilər və hətta mətnin hissələrini yarada bilər. Bununla belə, qeyd etmək vacibdir ki, bu imkanlar insan zəkası ilə birlikdə istifadə edilməlidir, çünki AI və ChatGPT yalnız təklif və dəstək verə bilər və yekun qərar və nəticələrin məsuliyyəti hələ də tədqiqatçıların üzərinə düşür.
Təhsildə Süni İntellektin Çətinlikləri və Narahatlıqları
Təhsildə süni intellektdən istifadənin bir çox faydaları olsa da, diqqət yetirilməli olan etik mülahizələr də var. AI-nin tələbə məxfiliyinə və məlumat təhlükəsizliyinə təsiri ilə bağlı narahatlıqlar var. Təlimçilər həmçinin chatbotun imtahan suallarına cavablar yaratmaq qabiliyyətini qeyd ediblər. Və bu cavabları konkret mənbəyə aid etmək çox vaxt mümkün olmur, bu da plagiatı aşkarlamağı çətinləşdirir. Digər narahatlıq, texnologiyanın inkişafı davam etdiyi üçün təhsil sektorunda iş yerlərinin dəyişdirilməsi potensialıdır. Bir çox inzibati tapşırıqların avtomatlaşdırılması ilə müəllimlər və yardımçı heyət üçün daha az iş yerləri ola bilər.
nargiz Almazova
References:
Comments
Add comment