Süni intellektin avtomobil texnologiyasına inteqrasiyası nəqliyyat vasitələrinin təhlükəsizliyi, səmərəliliyi və avtonomiyasında əhəmiyyətli irəliləyişlərə səbəb oldu. Bununla belə, süni intellekt sistemləri sürücülük tapşırıqlarında daha çox məsuliyyət götürdükcə, qəzalar zamanı məsuliyyət və məsuliyyətlə bağlı suallar yaranır. Bu məqalə əsas suala cavab axtararaq süni intellektlə idarə olunan avtomobil qəzalarında mürəkkəb məsuliyyət məsələsini araşdırmaq məqsədi daşıyır: Süni intellektlə idarə olunan avtomobil qəzaya düşəndə kim məsuliyyət daşıyır?
Süni intellekt müasir avtomobillərdə mühüm rol oynayır, avtonom idarəetmə, toqquşmaların qarşısının alınması və adaptiv kruiz-kontrol kimi sistemləri gücləndirir. Süni intellektlə idarə olunan bu texnologiyalar ətraf mühiti dərk etmək, qərarlar qəbul etmək və nəqliyyat vasitələrinin hərəkətlərini idarə etmək üçün sensorlara, kameralara və alqoritmlərə əsaslanır. Süni intellekt təkmilləşdirilmiş yol təhlükəsizliyi və yol hərəkətinin səmərəliliyi də daxil olmaqla çoxsaylı üstünlüklər təklif etsə də, onun avtomobillərə inteqrasiyası, xüsusən də etibarlılıq, təhlükəsizlik ilə bağlı problemlər yaradır.
Avtopilot avtomobil qəzasında iki hadisəni nəzərdən keçirəcəyik. Avtopilotlu və İnsan sürücülü maşın qəzası və iki Avtopilotlun daxil olduğu maşın qəzası.
Həm süni intellektlə, həm də insan tərəfindən idarə olunan avtomobillərin iştirakı ilə baş verən qəzalarda məsuliyyət bir neçə amildən asılıdır. İnsan səhvi çox vaxt mühüm rol oynayır; insan sürücünün səhlənkarlığı, diqqətini yayındırması (telefon və s.) və ya sürücünün ehtiyatsızlığı onların çiyinlərinə məsuliyyət daşıya bilər. Bununla belə, avtonom avtomobilin süni intellekt sistemi lazımi reaksiya verməzsə və ya nasazlıq olarsa, lazımi sistem yeniləmələri gəlməyibsə, məsuliyyət süni intellekt texnologiyasının istehsalçısına və ya tərtibatçısına keçə bilər. Bundan əlavə, yol şəraiti, hava və infrastruktur kimi xarici amillər qəzanın dinamikasına və beləliklə, məsuliyyətin verilməsinə təsir göstərə bilər.
Toqquşma iki süni intellektlə idarə olunan avtomobili əhatə etdikdə, hesabatlılıq texnologiya sahəsinə daha çox qarışır. Avtomobilin üzərində olanda bir çox sensor və kameralar qəzanın günahının kimdə olduğunu anlamağımıza kömək etməkdə mühim rol oynayır. Səhv süni intellekt alqoritmində və ya qərar qəbuletmə prosesindəki qüsurlardan qaynaqlana bilər, bu da məsuliyyəti onun dizaynı və inkişafına cavabdeh olan şirkətin və ya qrupun çiyinlərinə qoyur. Bundan əlavə, süni intellekt sistemlərinin müntəzəm saxlanılması və yenilənməsinin təmin edilməsi mühüm əhəmiyyət kəsb edir; bunu etməmək köhnəlmiş proqram təminatı və ya texniki qüsurlarla (tövsiyə olunan vaxtlarda servisə getməmək və ya maşının nasaz olan bir hissəsi olduğu halda yola çıxmaq) sürmək qəzalara səbəb ola bilər və bununla da texnologiyanın saxlanmasına cavabdeh olan şəxsləri yəni maşının sahibi bu qəzanın səbəbi kimi ittiham edilə bilər
Nəqliyyat vasitələrinin texnologiyası inkişaf etdikcə, özünü idarə edən avtomobillər daha çox yayılır və bu, avtonom nəqliyyat vasitələrinin də daxil olduğu qəzalarda məsuliyyətlə bağlı suallar doğurur. Qabaqcıl təhlükəsizlik xüsusiyyətlərinə baxmayaraq, Google-un özünü idarə edən prototipləri çoxsaylı qəzalarda iştirak edib və bu, istehsalçının məsuliyyəti ilə şəxsi məsuliyyət haqqında müzakirələrə səbəb olub. Avtonom avtomobil qəzalarında məsuliyyətin müəyyən edilməsi insan ifadəsinə deyil, elektron məlumatlara əsaslana bilər və potensial olaraq sübut yükünü istehsalçılara həvalə edə bilər. Volvo kimi istehsalçılar avtonom avtomobillərinin vurduğu ziyanı ödəməyi öhdələrinə götürsələr də, məsuliyyətlə bağlı mübahisələr hələ də yarana bilər. Bundan əlavə, avtonom avtomobillərin sahibləri və sürücüləri müəyyən hallarda, məsələn, avtopilot sistemlərini ləğv etmək və ya avtomobilin texniki xidmətinə laqeyd yanaşmaq kimi hələ də məsuliyyətə cəlb edilə bilər. Belə hallarda təcrübəli avtoqəza hüquqşünaslarından hüquqi məsləhət axtarmaq məsləhətdir.
Mənbə:
https://www.scientificamerican.com/article/who-is-liable-when-ai-kills/,
https://byrddavis.com/who-is-liable-when-a-self-driving-car-causes-a-crash/
Müəllif: Səməd Hacıyev
Comments
Add comment